سیر تحول تقویم در دوره اشکانیان
حرکت خورشید به دلیل نقش مهم و اساسی که در به وجود آمدن فصول داشت نزد کشاورزان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود؛ لذا طرح تقویمی که در آن نقش اصلی خورشید گنجانده شده باشد برای تعیین زمان کشاورزی ضروری بود. گذشته از آن نباید موقعیت برپایی مراسم و رویداد های مذهبی را در روند شکل گیری و پیدایش تقویم از نظر دور کرد، آن هم کشوری همچون ایران که از دیرباز پس زمینه ی مذهبی داشته است.تقویم در دوره اشکانیان، نقش مهمی در زندگی مردم ایفا میکرد.تقویم در دوره اشکانیان، برای تعیین زمان مناسب برای فعالیتهای مختلف، مانند کشاورزی، تجارت، و امور نظامی، مورد استفاده قرار میگرفت .
در این مطلب با چه مواردی آشنا می شویم ؟
تاریخچه تقویم در دوره اشکانیان
سلسله ی اشکانی در نواحی شرقی ایران ایجاد شد و طبیعی است با استفاده از پدیده های مختص به خود شروع به بازسازی و احیای دوباره مملکت کنند؛ که البته تقویم نیز یکی از این جنبه هاست. با سابقه ای که در این قسمت از نواحی ایران در خصوص تقویم های شمسی وجود داشت،اشکانیان تقویم شمسی ایرانی (زرتشتی) را رسمیت بخشیدند. البته این نکته حائز اهمیت است که مثل هر پدیده و دستاوردی بشری-تمدنی این فراگرد تعویض تقویم نیز به صورت ناگهانی و خلق الساعه نبوده است. امروز مدارکی در دست داریم که نشان می دهد چند ده سال تقویم های شمسی-قمری بابلی در قلمرو سلسلسه اشکانیان رواج داشته است و بعدا تقویم شمسی جایگزین آن گردیده است.
احتمالاً سررسید در دوره اشکانیان نیز وجود داشته است. با توجه به این که اشکانیان، تقویم را رسمیت بخشیدند، سررسید نیز احتمالا در این دوره رواج داشته است. البته، هیچ مدرک مستقیمی از وجود سررسید در دوره اشکانیان در دست نیست. با این حال، میتوان با توجه به وجود سررسید در دورههای بعدی، مانند دوره ساسانی و دوره اسلامی، احتمال وجود سررسید در دوره اشکانیان را نیز مطرح کرد. امروزه نیز خرید سررسید از مواردیست که بسیاری از مردم از آن استفاده میکنند.
همه چیز درباره تقویم در دوره اشکانیان
مقدمه
تقویم در دوره اشکانیان، نقشی مهمی در زندگی مردم ایفا می کرد. تقویم، برای تعیین زمان مناسب برای کشاورزی، تجارت، جشن ها و مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفت.در دوره اشکانیان، دو نوع تقویم رایج بود: تقویم خورشیدی و تقویم قمری.تقویم در دوره اشکانیان، امروزه نیز به عنوان تقویم رسمی ایران مورد استفاده قرار میگیرد.امروزه، در تقویم رومیزی، از عکس تقویم قدیمی دوران اشکانیان استفاده میشود. این عکسها، معمولاً در صفحه اول تقویم قرار میگیرند و نشاندهنده تاریخ و فرهنگ ایران باستان هستند.استفاده از این عکسها، باعث میشود که مردم با تاریخ و فرهنگ ایران باستان آشنا شوند و به آنها افتخار کنند.
کاربرد تقویم های مختلف در دوره اشکانیان
همانطور که اشاره کردیم تقویم در دوره اشکانیان شامل تقویم خورشیدی و تقویم قمری بوده است.
- تقویم خورشیدی برای امور دولتی، مانند کشاورزی، تجارت، و امور نظامی، مورد استفاده قرار میگرفت.
- تقویم قمری برای امور مذهبی، مانند برگزاری اعیاد و جشنهای مذهبی، مورد استفاده قرار میگرفت.
بنابراین، تقویم خورشیدی و قمری در دوره اشکانیان، مکمل یکدیگر بودند و نقش مهمی در زندگی مردم ایفا میکردند.همچنین، در ادامه بیشتر به تقویم در دوره اشکانیان میپردازیم.
تقویم خورشیدی
تقویم خورشیدی اشکانیان، تأثیر زیادی بر تقویم های بعدی داشت. تقویم در دوره اشکانیان، با تغییراتی، به تقویم رسمی ایران تبدیل شد. این تقویم، امروزه نیز به عنوان تقویم رسمی ایران مورد استفاده قرار میگیرد.همچنین، تقویم خورشیدی اشکانیان، تأثیر زیادی بر تقویم های دیگر، مانند تقویم یزدگردی و تقویم جلالی، داشت.همچنین،تقویم خورشیدی، برای امور دولتی و عمومی، مانند تعیین تاریخ مالیاتها و زمان برگزاری مراسم مذهبی، مورد استفاده قرار میگرفت.تقویم خورشیدی اشکانیان، بر اساس تقویم بابلی بود که از زمان هخامنشیان در ایران مورد استفاده قرار میگرفت. این تقویم، از سالهای ۳۶۰۰ پیش از میلاد آغاز میشد.تقویم خورشیدی هخامنشیان، پایه و اساس تقویم اشکانیان بود. در دوره اشکانیان، تقویم خورشیدی اشکانیان، با تقویم خورشیدی هخامنشیان، هماهنگ شد.
تقویم در دوره اشکانیان، پایه و اساس دفتر برنامه ریزی مدرن را تشکیل میدهد. دفتر برنامه ریزی، از تقویم برای ثبت تاریخها و زمانهای مهم استفاده میکند. همچنین، دفتر برنامه ریزی، ممکن است شامل اطلاعات دیگری نیز باشد که در تقویم دوره اشکانیان وجود داشت، مانند مناسبتهای مذهبی و تعطیلات رسمی.
ماه های تقویم خورشیدی اشکانیان
نام ماههای تقویم خورشیدی اشکانیان به شرح زیر بود:
- فروردین
- اردیبهشت
- خرداد
- تیر
- مرداد
- شهریور
- مهر
- آبان
- آذر
- دی
- بهمن
- اسفند
نام ماههای تقویم خورشیدی اشکانیان، با نام ماههای تقویم رسمی ایران امروزی مطابقت دارد.فروردین، اولین ماه سال، ماه نو سال و آغاز بهار است. در این ماه، نوروز، جشن ملی ایران، برگزار میشود.اردیبهشت، دومین ماه سال، ماه اردیبهشت و شکوفایی طبیعت است.خرداد، سومین ماه سال، ماه خرداد و گرما است.تیر، چهارمین ماه سال، ماه تیر و باران است.مرداد، پنجمین ماه سال، ماه مرداد و گرمای شدید است.شهریور، ششمین ماه سال، ماه شهریور و شروع پاییز است.مهر، هفتمین ماه سال، ماه مهر و خرمن است.آبان، هشتمین ماه سال، ماه آبان و شروع زمستان است.آذر، نهمین ماه سال، ماه آذر و پاییز است.دی، دهمین ماه سال، ماه دی و سردی هوا است.بهمن، یازدهمین ماه سال، ماه بهمن و سرمای شدید است.اسفند، دوازدهمین ماه سال، ماه اسفند و پایان سال است.
تقویم قمری
تقویم قمری، تقویمی است که بر اساس چرخه ماههای قمری تنظیم میشود.تقویم قمری، برای تعیین زمان مناسب برای برگزاری اعیاد و جشنهای مذهبی، مانند نوروز، عید فطر، عید قربان، عید غدیر، و عید مبعث، مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین، تقویم قمری برای تعیین زمان مناسب برای مراسم مذهبی، مانند روزهداری و حج نیز مورد استفاده قرار میگیرد.همچنین،تقویم قمری اشکانیان، در کنار تقویم خورشیدی، از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.تقویم قمری، بر اساس سال قمری و دارای ۱۲ ماه بود. هر ماه ۲۹ یا ۳۰ روز داشت. ماه اول سال، محرم نام داشت و ماه آخر سال، ذی الحجه نام داشت.
ماه های تقویم قمری اشکانیان
ماههای تقویم قمری اشکانیان، با ماههای تقویم قمری امروزی مطابقت دارد. نام این ماهها به شرح زیر است:
- محرم
- صفر
- ربیع الاول
- ربیع الثانی
- جمادی الاول
- جمادی الثانی
- رجب
- شعبان
- رمضان
- شوال
- ذوالقعده
- ذی الحجه
ماه محرم، اولین ماه سال قمری، ماه عزاداری برای امام حسین (ع) است.صفر، دومین ماه سال قمری، ماه صفر است.ربیع الاول، سومین ماه سال قمری، ماه اول بهار است.ربیع الثانی، چهارمین ماه سال قمری، ماه دوم بهار است.جمادی الاول، پنجمین ماه سال قمری، ماه اول زمستان است.جمادی الثانی، ششمین ماه سال قمری، ماه دوم زمستان است.رجب، هفتمین ماه سال قمری، ماه رجب است.شعبان، هشتمین ماه سال قمری، ماه شعبان است.رمضان، نهمین ماه سال قمری، ماه رمضان است.شوال، دهمین ماه سال قمری، ماه شوال است.ذوالقعده، یازدهمین ماه سال قمری، ماه ذی القعده است.ذی الحجه، دوازدهمین ماه سال قمری، ماه ذی الحجه است.
اعیاد و جشن های مذهبی بر اساس تقویم خورشیدی اشکانیان
اعیاد و جشنهای مذهبی اشکانیان، بر اساس تقویم خورشیدی برگزار میشد. از جمله این اعیاد و جشنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوروز، جشن آغاز سال نو، در روز اول فروردین برگزار میشد. این جشن، یکی از مهمترین اعیاد و جشنهای مذهبی و ملی ایرانیان است.
- جشن مهرگان، جشن پیروزی روشنایی بر تاریکی، در روز سیزدهم مهر برگزار میشد. این جشن، با برگزاری مراسمهای مختلف، مانند اسبدوانی، کشتی، و تیراندازی، همراه بود.
- جشن سده، جشن پیروزی بر سرما و شروع بهار، در روز ششم بهمن برگزار میشد. این جشن، با برگزاری مراسمهای مختلف، مانند آتشافروزی و رقص و پایکوبی، همراه بود.
این اعیاد و جشنها، نقش مهمی در فرهنگ و مذهب مردم اشکانی ایفا میکرد. این اعیاد و جشنها، فرصتی برای مردم برای گردهم آمدن و جشن گرفتن بودند. همچنین، این اعیاد و جشنها، به حفظ و تقویت فرهنگ و مذهب ایرانی کمک میکرد.نوروز، جشن آغاز سال نو، یکی از مهمترین اعیاد و جشنهای مذهبی و ملی ایرانیان است. این جشن، در روز اول فروردین، بر اساس تقویم خورشیدی اشکانیان برگزار میشد.نوروز، جشنی باستانی است که از زمانهای بسیار دور در ایران برگزار میشود. این جشن، نماد پیروزی روشنایی بر تاریکی، آغاز بهار، و نو شدن است.در روز نوروز، مردم به خانهتکانی، خرید لباس نو، و دید و بازدید از یکدیگر میپرداختند. همچنین، مراسمهای مختلف، مانند آتشافروزی، قاشقزنی، و آجیلخوری، در این روز برگزار میشد.جشن مهرگان، جشن پیروزی روشنایی بر تاریکی، یکی دیگر از مهمترین اعیاد و جشنهای مذهبی اشکانیان بود. این جشن، در روز سیزدهم مهر، بر اساس تقویم خورشیدی اشکانیان، برگزار میشد.جشن مهرگان، نماد پیروزی خیر بر شر، و آغاز فصل پاییز، است.در روز مهرگان، مردم به جشن و پایکوبی میپرداختند. همچنین، مراسمهای مختلف، مانند اسبدوانی، کشتی، و تیراندازی، در این روز برگزار میشد.جشن سده، جشن پیروزی بر سرما و شروع بهار، یکی دیگر از اعیاد و جشنهای مذهبی اشکانیان بود. این جشن، در روز ششم بهمن، بر اساس تقویم خورشیدی اشکانیان، برگزار میشد.جشن سده، نماد پیروزی خیر بر شر، و آغاز فصل بهار، است.در روز سده، مردم به آتشافروزی میپرداختند و رقص و پایکوبی میکردند. همچنین، مراسمهای مختلف، مانند شعرخوانی، داستانخوانی، و موسیقینوازی، در این روز برگزار میشد.
تقویم اشکانیان، تأثیر زیادی بر تقویم های بعدی داشت. این تقویم، امروزه نیز به عنوان تقویم رسمی ایران مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین، تقویم خورشیدی اشکانیان، تأثیر زیادی بر تقویم های دیگر، مانند تقویم یزدگردی و تقویم جلالی، داشت. سررسید اروپایی نیز، بر اساس تقویم خورشیدی است. این تقویم، دارای ۱۲ ماه است که هر کدام ۳۰ یا ۳۱ روز دارند. پنج روز آخر سال به عنوان تعطیلات عمومی شناخته میشوند. بنابراین، میتوان گفت که تقویم اشکانیان، پایه و اساس تقویم و سررسید اروپایی را تشکیل میدهد. این دو تقویم، هر دو بر اساس تقویم خورشیدی هستند و دارای ساختار مشابهی هستند.
نتیجه گیری
تقویم رسمی ایران، بر اساس تقویم خورشیدی است و ماه های آن با ماه های تقویم خورشیدی اشکانیان مطابقت دارد.در نتیجه، تقویم در دوره اشکانیان، از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و نقش مهمی در زندگی مردم ایفا میکرد.